Praktijkverhaal: "Een puzzel die we alleen samen kunnen leggen"

 

 

De Regionale Energie- en Klimaatstrategie van Hart van Brabant

In de regio Hart van Brabant werken de gemeenten samen aan plannen voor energie, klimaat en ruimte. Dit heet de Regionale Energie- en Klimaatstrategie (REKS). Ze kijken daarbij niet alleen naar energie, maar ook naar hoe ze beter kunnen omgaan met het klimaat, bijvoorbeeld door water vast te houden en de bodem te verbeteren. Ruimtelijke afweging en keuzes voor energie gaan hand in hand in deze aanpak.

Samenwerking

Gemeenten, provincie, waterschappen, natuurorganisaties, woningcorporaties en landbouworganisaties sturen de plannen gezamenlijk aan. Dat betekent niet dat botsende belangen daarmee verdwijnen, maar het lukt vaak om het samen eens te worden zonder dat de rechter eraan te pas hoeft te komen. Zo bijvoorbeeld bij het zoekgebied voor windmolens bij Heusden.

“De aanpak lukt doordat er vertrouwen is en doordat de verschillende partijen elkaar iets gunnen”, zegt programmamanager Roelof Kooistra.

Windmolens en geld

De gemeenten in Hart van Brabant ontwikkelen de meeste windmolens zelf. Hiervoor hebben ze het Publiek Ontwikkel Bedrijf REKS (POB) opgericht. De winst uit de windenergie gebruiken ze voor projecten die de omgeving beter bestand maken tegen klimaatverandering.

“De gebieden rond windmolens moeten we sowieso inrichten. De regio heeft een droogteprobleem, er is bodemverbetering nodig en we moeten water vasthouden”, zegt Roelof.

De oprichting van het POB was daarom een logische stap. Inwoners en lokale bedrijven kunnen meedoen en ook financieel profiteren van de windmolens. In totaal zijn binnen de REKS 8 zoekgebieden voor windmolens vastgesteld. De uitvoering verschilt per gebied; bij de ene locatie is deze verder gevorderd dan bij de andere.

Veiligheid radars

Een grote meevaller is dat het ministerie van Defensie zijn bezwaren tegen verschillende windlocaties heeft ingetrokken. Er was een probleem met de veiligheid van radars, maar het ministerie heeft dit inmiddels op een andere manier opgelost.

Roelof: “Het heeft echt geholpen dat we een regionale strategie hebben waarin staat waar we naartoe willen. De staatssecretaris heeft goed naar ons geluisterd.”

Europese regels

Het bedrijf voldoet aan de Europese regels voor mededinging en staatssteun. De regio moest in Brussel aantonen dat het ontwikkelbedrijf nodig is omdat de markt dit op deze manier niet kan (marktfalen) en dat het bedrijf marktconforme winst maakt.

Warmte

In de REKS is ook de samenhang met warmte opgenomen, maar er is nog veel te puzzelen. Er is een verkenning gedaan en dit najaar verschijnt een ‘energieperspectief’. Daarna gaan de gemeenten en de provincie bestuurlijke keuzes maken voor het toekomstige energiesysteem.

Welke rol is er voor waterstof? Komt er een grootschalig regionaal warmtenet? Kan het Amernet worden gevoed met warmte van de industrie op de Moerdijk na de sluiting van de Amercentrale? Dit vraagt om economische, energetische én ruimtelijke afwegingen.

Ruimte en energie

De buurgemeenten in Hart van Brabant werkten altijd al intensief met elkaar samen. In de grotere Stedelijke Regio Breda – Tilburg stemmen de gemeenten hun ruimtelijke- en energieplannen ook onderling af. Daarnaast werken ze samen met de netbeheerders, het Rijk en de provincie aan de Meerjarenprogramma’s Infrastructuur Energie en Klimaat (de nationale nMIEK en de provinciale pMIEK).

“Zonder energie kunnen we niet wonen, werken en ons verplaatsen. In de stedelijke regio is er veel dynamiek op al deze opgaven”, zegt Roelof. “Op de locaties voor nieuwe wijken, bedrijventerreinen en laadvoorzieningen moeten we slim puzzelen met het energiesysteem én investeren in de juiste dingen. Een nieuwe wijk aanleggen heeft geen zin als die niet op het elektriciteitsnet kan worden aangesloten. Zo is het ook met bedrijventerreinen en vervoer.”

Een ingewikkelde puzzel

Met de REKS wil de regio de verbinding leggen tussen de domeinen energie en ruimte. Dit gebeurt met keuzes voor warmtenetten, energieopwekking en -opslag en ruimtelijke afwegingen voor energie-infrastructuur. In de stedelijke regio liggen de strategische keuzes bij de wethouders op tafel.

Roelof: “Het is een ingewikkelde puzzel die we alleen samen kunnen leggen. Dit vraagt om een andere manier van werken, en hoe precies moeten we al werkend ontdekken.”