Wat betekent het als energie de ruimte mee gaat vormgeven?

Energie is niet meer vanzelfsprekend beschikbaar. De netcongestie maakt dat pijnlijk duidelijk én laat zien dat er iets fundamenteels is veranderd: energie is niet langer volgend, maar richtinggevend. Het is een structurerende factor geworden in hoe we Nederland ruimtelijk inrichten.

Wat we vandaag aan energie-infrastructuur aanleggen, bepaalt hoe het land er over tientallen jaren uitziet. Daarvoor zijn keuzes nodig. In een recent essay verkennen experts uit de energie-, water- en ruimtelijke wereld wat die verandering betekent. Ze introduceren het begrip energieplanologie en roepen andere professionals op om samen stappen te zetten in de vrije ruimte.

Energie dringt het ruimtelijk domein binnen en vraagt om keuzes

Lange tijd was energie vanzelfsprekend. Stroom kwam uit het stopcontact, warmte was goedkoop en beide waren overal beschikbaar. Tegenwoordig is dat anders: transportschaarste laat zien dat energie niet altijd en overal beschikbaar is. Tegelijk wordt de energietransitie steeds zichtbaarder. Denk aan zonnevelden, windmolens, laadpalen en de infrastructuur onder de grond.

De impact van de energietransitie is groot, en komt het ruimtelijk domein met kracht binnen fietsen. De vraag is dan ook niet óf energie een rol speelt in ruimtelijke ontwikkeling, maar hóe we daar nu en in de toekomst mee omgaan.

De planologie aan zet voor een wenkend perspectief

Energie vraagt om ruimtelijke keuzes. Net als woningbouw, stikstof, water en klimaat. De druk op de ruimte neemt toe. Investeringen die nú worden gedaan, bepalen het Nederland van de toekomst. Hoe willen we dat Nederland er in de 22e eeuw uitziet? Het is aan planologen om de lange lijn te bewaken en een wenkend perspectief te schetsen.

Energie + Planologie = Energieplanologie

De term energieplanologie onderstreept dat energie meer is dan een ruimtevrager. Het is een structurerende factor voor ruimtelijke ontwikkelingen. Waar de aandacht vaak uitgaat naar de inpassing van infrastructuur, gaat het volgens de schrijvers van het essay juist om de fase ervoor: het programmeren van ruimte op basis van wat het energiesysteem mogelijk maakt en begrenst. De energietransitie vraagt om een ruimtelijke ordening die programmeert voordat de inpassing plaatsvindt, waarbij energie zowel als ruimtevrager als structurerende factor wordt meegenomen.

Het verbinden van energie en ruimte vraagt om de ontwikkeling van energieplanologie als nieuw vakgebied. Het vraagt om een ordening die energie meeneemt van begin af aan, naast water, bodem en biodiversiteit. Zodat we in samenhang keuzes maken, ook als de toekomst onzeker is.

Drie bouwstenen voor het nieuwe vakgebied

Volgens de schrijvers van het essay zijn drie bouwstenen essentieel voor de ontwikkeling van het nieuwe vakgebied:

• De ruimtestrateeg: regisseur van ruimtelijke keuzes, die belangen verbindt met de bodem, het water en energie als structurerende factoren.
• De energiestrateeg: iemand die het energiesysteem begrijpelijk maakt én meedenkt vanaf het begin.
• De vrije ruimte: een plek om open met elkaar te verkennen welke keuzes écht richting geven aan een duurzame toekomst.

Zet de stap naar voren

Het essay is een oproep. Aan energiestrateeg, planoloog en beleidsmaker. Aan iedereen die werkt aan de toekomst van Nederland. Doe mee, breng energie en ruimte samen, en zet de stap naar voren. 

Het essay is geschreven en ondertekend door Anne-Marie Spierings (Industriecluster Rotterdam-Moerdijk), Mario Jacobs (Waterschap Aa en Maas), Hilde Blank (BVR Adviseurs Ruimtelijke Ontwikkeling), Corné Strootman (College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs), Wouter Veldhuis (MUST stedebouw en voorheen College van Rijksbouwmeesters en Rijksadviseurs), Huibert Baud en Dennis Straat (Liander), Alexander Woestenburg (Alliander) en Maarten van Poelgeest (Andersson Elffers Felix).