Eén energietransitie, vele opgaven
Of het nu gaat om het bouwen van nieuwe woningen, het uitbreiden van bedrijventerreinen of het beschermen van natuur: de energietransitie zit er altijd tussen. Maar het energiesysteem vraagt niet alleen ruimte, het vraagt ook om andere manieren van samenwerken.
De fysieke ruimte die energie vraagt, groeit. Opwek, opslag, transport: alles vraagt om plek. Denk aan zonnevelden, windturbines, energieopslag in de wijk. Die moeten allemaal een plek krijgen in een land dat al vol is, én binnen bestaande omgevingsvisies passen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
“We zijn het energiesysteem opnieuw aan het uitvinden, terwijl het oude er nog steeds is”
“We zijn het energiesysteem opnieuw aan het uitvinden, terwijl het oude er nog steeds is,” vertelde drs. Gerrie Fenten van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES) tijdens haar presentatie. Vanuit haar rol als thematrekker fysieke leefomgeving ziet zij dagelijks hoe die dubbele werkelijkheid zichtbaar wordt in de ruimte: er is simpelweg te weinig plek voor alle opgaven tegelijk.
De presentatie riep veel reacties op in de zaal. Herkenning, maar ook frustratie. De energietransitie is urgent, maar plannen blijven hangen. Afwegingen botsen, ruimte is schaars, en besluitvorming verloopt stroperig.
We bouwen nú aan het energiesysteem van de toekomst
Ook Tony Nader, adviseur Energieplanologie bij Liander, legde tijdens zijn bijdrage de vinger op de zere plek. Netbeheer gaat dan wel niet over hoe energie wordt opgewekt, maar wél over hoe het getransporteerd wordt. En dat raakt vrijwel alle ruimtelijke plannen – van woningbouw tot bedrijventerreinen.
“Er is geen match tussen de toekomstbeelden die energetisch en ruimtelijk worden uitgedacht,” stelde hij. En ondertussen bouwen we nu aan het energiesysteem dat we in 2100 nog gebruiken. Dus: waar leggen we het zwaartepunt?
Met kaarten, modellen en cijfers liet hij zien hoe ruimtelijke keuzes, of juist het ontbreken daarvan, directe gevolgen hebben voor de toekomst van het energiesysteem. Zijn oproep: betrek netbeheerders vroegtijdig bij ruimtelijk processen. Niet als uitvoerder achteraf, maar als strategisch gesprekspartner vanaf het begin.
“Energieplanologie is meer dan slechts een ruimteclaim voor infrastructuur.”
Want, benadrukte Tony: “Energieplanologie is meer dan slechts een ruimteclaim voor infrastructuur. Het is strategisch meedenken over de toekomst van Nederland vanuit energieperspectief.”
Dat betekent: laat het botsen, vind elkaar, trek elkaar mee. Alleen samen kunnen we integraal vooruitdenken, en komen tot een energiesysteem dat écht past bij het Nederland van morgen.
De praktijk: gemeente Barneveld
Na de plenaire bijdragen volgde de stap naar de praktijk. In een gesprek tussen AHA-coach Margreet van der Woude en Cato Bechtold, adviseur energietransitie bij de gemeente Barneveld, stond een actuele casus centraal.
Cato vertelde hoe de gemeente werkt aan een decentraal energiesysteem, en welke vragen daarbij naar voren komen:
- Hoe geef je vorm aan verduurzaming binnen de gemeente?
- Hoe organiseer je energie opwek en -opslag op wijkniveau?
- Wat gebeurt er met zonnepanelen op boerderijen die verdwijnen door stikstofmaatregelen?
- Hoe stem je plannen af met de netbeheerder in tijden van netcongestie?
Volgens Cato zijn veel opgaven onderling verweven. Een buurtaanpak is nooit alleen lokaal; het grijpt altijd op meerdere schaalniveaus in.
Deelnemers herkenden zich in de dilemma’s. Van de spanning tussen beleid en uitvoering tot de praktische problemen van ruimtegebrek, netcongestie en onzekerheid.
De casus liet zien hoe het energiesysteem zich in alle hoeken van het ruimtelijk domein laat voelen, en hoe belangrijk het is om de transitie integraal te benaderen. Energie raakt álles. En het vraagt om regie, samenwerking én lef om keuzes te maken.
Elkaars wereld begrijpen
Aan het eind van de dag gingen deelnemers in gesprek over hun eigen praktijk. Onder begeleiding van de AHA-coaches werd ingezoomd op de vraag: hoe werkt planning binnen jouw organisatie?
Gemeenten, provincies en netbeheerders gaven elkaar een kijkje onder de motorkap. Hoe worden beslissingen genomen? Wie heeft welke rol? Wat zijn de verschillen, en waar liggen juist de raakvlakken?
Veel deelnemers gaven aan hoe waardevol het was om van collega’s te horen hoe het er bij hen aan toe gaat. Pas als je echt in elkaars processen duikt, zie je waar het wringt, en waar samenwerking mogelijk is.
De gesprekken leverden herkenning en nieuwe inzichten op. En een groei van het besef dat energieplanologie niet draait om nóg meer overleggen, maar juist om slimmer samenwerken. En elkaar op het juiste moment weten te vinden.
Samen bouwen aan energie in de ruimte
De tweede opleidingsdag maakte duidelijk: energie is geen apart onderwerp in de ruimtelijke ordening, maar raakt aan alles. Het is meer dan alleen het inpassen van infrastructuur. Het gaat om keuzes, belangen en samenwerking. En juist dat maakt het zo belangrijk, én ingewikkeld.
Energieplanologie betekent vooruitdenken. Niet alleen technisch of ruimtelijk, maar ook bestuurlijk en maatschappelijk. Het vraagt om professionals die over hun eigen grenzen heen kunnen kijken – letterlijk en figuurlijk.
Energie is geen puur technische opgave. Het is een ruimtelijke, politieke en sociale puzzel. En die lossen we alleen samen op.